ARGENTINIAN POETRY AND LATIN CUMBIA ELECTRONICA MUSIC I
ΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΥΜΕ:
I ΑΡΘΡΑ/ΚΕΙΜΕΝΑ/ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ: Αλεχάντρα Πισαρνίκ, ΣΤΑΘΗΣ ΙΝΤΖΕΣ, Χουάν Χέλμαν, Ανθολογία Αργεντίνικης Ποίησης 20ου αιώνα, Hugo Mujica,
II ΠΟΙΗΜΑΤΑ : JORGE LUIS BORGES, Olga Orozco, Roberto Juarroz, Αλεχάντρα Πισαρνίκ, Χοακίν Χιανούτσι, Ούγκο Μουχίμα, Χουάν Χέλμαν, Ούγκο Παντελέτι, Φρανσίσκο Ουρόνδο, Αλεχάντρο Νικότρα, Ραούλ Γκουστάβο Αγκίρε, Néstor Perlongher, Edgar Bayley,
III ΜΟΥΣΙΚΗ: Chicha libre, Electro Balkan Cumbia, Sonido Gallo Negro, Barrio Candela, Tapones de Punta, Quantic Soul Orchestra, Ondatrópica, A Orillas del Magdalena, LOS MITICOS DEL RITMO, Cumbia Club La Maribel, La Walichera, Miss Bolivia, La Cresta de la Olga, altos colombianos
Jorge Luis Borges, Ισλανδία (μετάφραση: Στέργιος Ντέρτσας)
JORGE LUIS BORGES (Argentina, 1899-1986)
ΙΣΛΑΝΔΙΑ
Τι ευτυχία για τους ανθρώπους όλους,
Ισλανδία των θαλασσών, που υπάρχεις.
Ισλανδία του σιωπηλού χιονιού και του κοχλάζοντος ύδατος.
Ισλανδία της νύχτας που γέρνει
πάνω στην αγρύπνια και στο όνειρο.
Νησί της λευκής ημέρας που επιστρέφει,
νέα και θνητή όπως ο Baldr.
Κρύο ρόδο, νήσος μυστική,
που υπήρξες της Γερμανίας η μνήμη
και έσωσες για χάρη μας,
τη σβησμένη, θαμμένη μυθολογία της,
το δαχτυλίδι που γεννά εννιά δαχτυλίδια,
τους πανύψηλους λύκους της χαλύβδινης ζούγκλας
που θα καταβροχθίσουν τη σελήνη και τον ήλιο,
το σκάφος που Κάποιος ή Κάτι ναυπηγεί
με των νεκρών τα νύχια.
Ισλανδία των κρατήρων που προσμένουν
και των ήσυχων ποιμνιοστασίων.
Ισλανδία των ακίνητων απογευμάτων
και των ρωμαλέων ανδρών
που τώρα είναι ναύτες, βαρκάρηδες και ιερείς
και που χθες ανακαλύψανε μια ήπειρο.
Νησί των αλόγων με τις μακριές χαίτες
που γεννούν πάνω στο χόρτο και τη λάβα,
νησί του γεμάτου νομίσματα νερού
και της ακόρεστης ελπίδας.
Ισλανδία των σπαθιών και της παλιάς σκανδιναβικής γραφής,
Ισλανδία της μεγάλης κοίλης μνήμης
που δεν είναι μια νοσταλγία.
ΑΡΓΕΝΤΙΝΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ
Chicha libre – sonido amazonico
Όλγα Ορόσκο, Μεταμορφώσεις χρόνου (μετάφραση: Στέργιος Ντέρτσας)
(Olga Orozco, Argentina 1920-1999)
ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Χρόνε:
Ντύθηκες το φαγωμένο δέρμα του τελευταίου προφήτη,
ξόδεψες το πρόσωπο σου ως την πιο ακραία χλομάδα,
έβαλες το στέμμα από σπασμένους καθρέφτες και βροχερά κουρέλια,
και ψέλνεις τώρα το τραύλισμα του μέλλοντος με τις ξεθαμμένες μελωδίες
αλλοτινών εποχών,
ενώ πλανιέσαι, με την μορφή ίσκιων, στους πεινασμένους σωρούς της σκουριάς
σαν τους τρελούς βασιλιάδες.
Δεν με νοιάζουν πια καθόλου όλα τα παραληρήματα, ανολοκλήρωτου φαντάσματος,
οικοδεσπότη μίζερε.
Μπορείς να ροκανίσεις τα οστά των μεγάλων υποσχέσεων στους κατεστραμμένους
τύμβους σου
ή να γευτείς τον αψύ ζωμό που αναδίδουν οι αποκεφαλισμοί.
Κι ακόμη δεν θα είναι αρκετό
μέχρι να καταβροχθίσεις το τελικό άλεσμα με την κομψότητα του Γκόγια.
Ποτέ δεν συγχρονιστήκανε τα βήματα μας σε τούτους τους
διασταυρούμενους λαβυρίνθους.
Ούτε καν στην αρχή όταν με οδηγούσες από το χέρι στο μαγεμένο δάσος
και με υποχρέωνες να τρέχω χωρίς ανάσα πίσω από κείνον τον άφταστο πύργο
ή να ανακαλύπτω πάντα την ίδια αμυγδαλιά με τη σκοτεινή γεύση της
από φόβο και αθωότητα.
Ω, το γαλάζιο σου φτέρωμα λάμποντας μέσα στα κλαδιά!
Να σε βαλσαμώσω δεν μπόρεσα ούτε κατόρθωσα να βγάλω την καρδιά σου
σαν να ‘τανε ένα μήλο χρυσό.
Πάρα πολύ βιαστικός,
ύστερα γίνηκες το μαστίγιο που προτρέπει,
ο βασιλικός αμαξάς που με συνθλίβει μέσα στα πόδια των αλόγων του.
Πάρα πολύ αργός,
με καταδίκασες να είμαι ο αγνοούμενος όμηρος,
ένα θύμα θαμμένο ως τους ώμους στην άμμο των αιώνων.
Κάποιες φορές παλέψαμε σώμα με σώμα.
Διεκδικήσαμε σαν άγρια θηρία κάθε μερίδα αγάπης,
κάθε συμφωνία που υπογράφηκε με το μελάνι που έπηξες
σε κάποια στιγμιαία αιωνιότητα,
κάθε σμιλεμένο πρόσωπο στην αστάθεια των ταξιδιάρικων νεφών,
κάθε σπίτι υψωμένο στο ανεπίστρεπτο ρεύμα.
Κατάφερες να λεηλατήσεις ένα ένα ετούτα τα κομματάκια
των ναών μου.
Μην αδειάζεις τον σάκο.
Μην επιδεικνύεις τα τρόπαια σου.
Μην ιστορείς ξανά τους άθλους σου, ξεδιάντροπου μονομάχου,
στις υπερμεγέθεις γαλαρίες του αντίλαλου.
Ούτε κι εγώ σου παραχώρησα καμιά ανακωχή.
Βίασα τα αγάλματα σου.
Παραβίασα τις κλειδαριές σου κι ανέβηκα στις σιταποθήκες
που ονομάζουν μέλλον.
Έφτιαξα μια μονάχα φωτιά με όλες σου τις εποχές.
Σε αντέστρεψα σαν τα κακά μάγια που λύνονται,
ή ανακάτεψα τα διαστήματα σου σαν αναγραμματισμό που
μεταβάλλει την τάξη και αλλάζει το νόημα.
Σε έφερα στο μέγεθος μιας ακίνητης φυσαλίδας, θαμπής,
φυλακισμένης στους γυάλινους ουρανούς μου.
Τέντωσα το ζαρωμένο δέρμα σου σε λεύγες μνήμης
μέχρι που το άφησαν διάτρητο οι ωχρές τρύπες της λήθης.
Ένα χτύπημα των ζαριών σε έκανε να διστάσεις πάνω στο απέραντο κενό
μεταξύ δύο ωρών.
Φτάσαμε μακριά σ’ αυτό το άγριο παιχνίδι στριμώχνοντας τη ψυχή μας.
Ξέρω πως ανάπαυση θα δεν υπάρξει
και δεν με διεγείρεις, όχι, αφήνοντας με να διεισδύσω στην ευχάριστη σκιά
των φυτικών σου εκατονταετιών,
αν και σε τίποτα δεν θα μου χρησιμέψει να είμαι σε άμυνα,
αν και στο τέλος παραμένεις όρθιος περιμένοντας την αμοιβή σου,
την άπληστη δωροδοκία που αποδίδουν προς τιμή σου
οι βραχνοί μηχανισμοί του θανάτου.
Και μη γράφεις πάνω στα λευκά σύνορα «ποτέ ξανά»
με το ανίδεο χέρι σου
σαν να ήσουν του Θεού θεός,
ένας πρώην φρουρός, αφέντης του ίδιου σου του εαυτού σου σε ένα άλλο εσύ
που ξεχειλίζει σκοτάδια.
Πιθανόν μόλις που είσαι η πιο άπιστη σκιά κάποιου από τα σκυλιά σου.
ΑΡΓΕΝΤΙΝΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ
Electro Balkan Cumbia Mix
Roberto Juarroz, Ένα ποίημα (Μετάφραση: Στέργιος Ντέρτσας)
Roberto Juarroz (Argentina, 1925-1995)
CUARTA POESÍA VERTICAL24.
Εάν γνωρίζαμε το σημείο όπου θα έσπαγε κάτι,
όπου θα κοβότανε το νήμα των φιλιών
όπου ένα βλέμμα θα έπαυε να συναντιέται μ’ ένα άλλο βλέμμα,
όπου η καρδιά θα έδινε ένα σάλτο προς άλλο τόπο,
θα μπορούσαμε να βάλουμε ένα άλλο σημείο πάνω στο σημείο αυτό
ή τουλάχιστον θα του κρατούσαμε συντροφιά καθώς θα τσακιζόταν.Εάν γνωρίζαμε το σημείο όπου κάτι θα γινότανε ένα με κάτι άλλο,
όπου η έρημος θα συναντούσε τη βροχή,
όπου η αγκαλιά θα αγγιχτεί με τη ζωή,
όπου ο θάνατος μου θα ζύγωνε στον δικό σου,
θα μπορούσαμε να ξετυλίξουμε το σημείο αυτό σαν μια σερπαντίνα
ή τουλάχιστον να του τραγουδήσουμε μέχρι να πεθάνουμε.
Εάν ξέραμε το σημείο όπου κάτι θα είναι πάντα κάτι,
όπου το οστό δεν θα λησμονά τη σάρκα,
όπου η πηγή είναι μητέρα μιας άλλης πηγής,
όπου το παρελθόν ποτέ δεν θα ‘ναι παρελθόν,
θα μπορούσαμε ν’ αφήσουμε μονάχα το σημείο αυτό
και να σβήσουμε όλα τα άλλα
ή να το φυλάξουμε έστω
σε ένα μέρος πιο σίγουρο.ΑΡΓΕΝΤΙΝΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ
Sonido Gallo Negro. Sendero Místico. 2013
Η Σύλβια Πλαθ της Λατινικής Αμερικής
Μια γνωριμία με την Αλεχάντρα Πισαρνίκ και την αργεντίνικη ποίηση
«Μια εγκατάλειψη σε εκκρεμότητα.
Κανείς δεν είναι θεατός πάνω στη Γη.
Μόνο ο απόηχος του αίματος
μαρτυρά ίχνος ζωής σ’ ένα τόσο αχανές μέρος.»
«Κάποιος βυθίζεται στη σιωπή και μ’ εγκαταλείπει.
Πλέον η μοναξιά δεν είναι μόνη.
Εσύ μιλάς όπως η νύχτα.
Προαναγγέλλεσαι όπως η δίψα.»
Τις προάλλες διάβασα αυτά τα ποιήματα. Για τους Αργεντίνους ποιητές ξέρω ελάχιστα. Έτσι άρχισα να ψάχνω.
Η Αλεχάντρα Πισαρνίκ είναι ποιήτρια από την Αργεντινή. Μυθικό πρόσωπο της ισπανόφωνης ποίησης. Αυτόχειρας 36 της. Η ζωή της είναι δύσκολη, περιπετειώδης και συναρπαστική. Ζει στο Παρίσι, ασπάζεται τους σουρεαλιστές, ακροβατεί πάντοτε ανάμεσα σε μια όρατη γραμμή ζωής και θανάτου.
«Ο θάνατος πάντοτε προ των πυλών. Αφουγκράζομαι το λέγειν του. Μονάχα ακούω.»
Το 1962, δημοσιεύει το ποιητικό βιβλίο Árbol de Diana (Δέντρο της Αρτέμιδος) το οποίο προλογίζει ο Οκτάβιο Πας, τον καιρό που η Αλεχάντρα γνωρίζει τον Χούλιο Κορτάσαρ και την Ορόρα με τους οποίους θα παραμείνει φίλη ως τον θάνατό της.
Πρόκειται για το καλύτερο βιβλίο της. Καταθέτει τις καλύτερες ποιητικές της εικόνες. Ο Οκτάβιο Πας στην παρουσίαση είναι σύντομος, όπως αρμόζει σε μια ποιητική συλλογή 38 μικρών και άτιτλων ποιημάτων.
Το έργο της Πισαρνίκ κινείται γύρω από δυο θέματα που αποτελούν πυλώνες των κειμένων της. Η πιθανότητα της παραφροσύνης και η ιδέα της αυτοκτονίας. Και τα δυο παίρνουνε σάρκα και οστά στο τέλος της ζωής της. Οι σύντομες περίοδοι κατά τις οποίες υπήρξε τρόφιμος ψυχιατρείου και κάποια σημεία της γραφής της, αποτελούν την απόδειξη.
.«… Το μεγαλύτερο μυστήριο της ζωής μου είναι αυτό: γιατί δεν αυτοκτονώ; Μάταια προφασίζομαι την τεμπελιά, τον φόβο μου, τον αντιπερισπασμό. Ίσως γι αυτό νιώθω κάθε νύχτα, ότι έχω ξεχάσει κάτι να κάνω» (8 Μαρτίου του 1962)
«…Τάσεις να συντρίψω το σώμα μου πάνω στον τοίχο, να γίνει χίλια κομμάτια…» (16 Μαρτίου του 1962) «…Για παράδειγμα, εσύ θα αυτοκτονήσεις, της είπα. Αλλά ίσως πρόκειται για μένα, μόνο για μένα» (28 Μαρτίου του 1962)
Αυτό που πραγματικά κάνει η Πισαρνίκ είναι ότι δημιουργεί μια ποιητική εικόνα για την τρομερή πραγματικότητα του θανάτου, κάτι που της επιτρέπει να ξεφύγει από τη ζωή και δικαιώνει την πράξη
της εύρεσης ενός μέρους με την μεγαλύτερη δυνατή ελευθερία και αθανασία.
Η Αλεχάντρα Πισαρνίκ ήταν κόρη μεταναστών από την Ανατολική Ευρώπη με εβραϊκή καταγωγή.
Γεννήθηκε λίγο μετά την άφιξή τους στο Μπουένος Άιρες, στις 29 Απριλίου του 1936.
Το πραγματικό της όνομα ήταν Φλόρα.
Υπέγραψε το πρώτο της βιβλίο ως Φλόρα Αλεχάντρα Πισαρνίκ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί συγγενείς της ήταν θύματα του ολοκαυτώματος, ενώ οι υπόλοιποι φυγαδεύτηκαν από την Ευρώπη.
Ήταν κάτι που θα έπαιζε ρόλο στην διαμόρφωση του χαρακτήρα της ποιήτριας, ενώ μεγάλωνε.
Σπούδασε Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες και ζωγραφική πλάι στον Χουάν Πλάνας.
Έζησε στο Παρίσι μεταξύ 1960-1964 όπου εργάστηκε για το περιοδικό «Τετράδια». Μετέφρασε Αρτώ, Μισώ και Μπονφουά και δημοσίευσε ποιήματα και δοκίμια.
Κατά την επιστροφή της στο Μπουένος Άιρες δημοσιεύει τέσσερις ποιητικές συλλογές.
Το 1969 λαμβάνει την υποτροφία Γιούγκενχάιμ και το 1971 την υποτροφία Φουλμπράιτ.
Στις 25 Σεπτεμβρίου του 1972, ενώ περνούσε ένα Σαββατοκύριακο μακριά από την ψυχιατρική κλινική της οποίας ήταν τρόφιμος, η Αλεχάντρα έβαλε τέλος στη ζωή της με υπερβολική δόση Σεκονάλ.
Ο ΑΠΩΝ (Ι)
Το αίμα θέλει να καταλαγιάσει.
Του στέρησαν τον λόγο ν’ αγαπά.
Γυμνή απουσία.
Παραληρώ, χάνω τα φτερά μου.
Τι θα ‘λεγε ο κόσμος αν ο Θεός τον είχε εγκαταλείψει έτσι;
ΑΤΙΤΛΟ
χειρόγραφο της Αλεχάντρα Πισαρνίκ
να προσέχεις με τις λέξεις
(είπε)
έχουν λεπίδες
θα σου κόψουν τη γλώσσα
να προσέχεις θα σε βυθίσουν στην αιχμαλωσία
να προσέχεις μην ξυπνήσεις τις λέξεις
ξάπλωσες σε μαύρες αμμουδιές και η θάλασσα ας σε καταπιεί
και τα κοράκια ας βάλουνε τέλος στη ζωή τους
μέσα στα κλειστά σου μάτια
να προσέχεις
μην κολάσεις τους αγγέλους της φωνής σου
μην προσελκύσεις φράσεις
ποιήματα
στίχους
δεν έχεις τίποτα να πεις
τίποτα να υπερασπιστείς
ονειρέψου ονειρέψου ότι δεν βρίσκεσαι εδώ
ότι έχεις ήδη φύγει
ότι όλα έχουν τελειώσει
Δεν αναγνωρίζω.
Σκότος. Σιωπή.
Μόλις εκδόθηκε από τις εκδόσεις Θράκα, οι οποίες βρίσκονται στη Λάρισα, ένα βιβλίο με τα ποιήματά της. Το πρώτο της σειράς των Αργεντίνων ποιητών.
LIFO
Barrio Candela – …Se quema
Χοακίν Χιανούτσι
Στην ίδια σειρά πρόκειται να εκδοθούν και τα ποιήματα ενός άλλου σπουδαίου Αργεντίνου ποιητή, του Χοακίν Χιανούτσι.
Ο Χοακίν Χιανούτσι γεννήθηκε το 1924, στο Μπουένος Άιρες από πατέρα Ιταλό μετανάστη και μητέρα ελληνικής καταγωγής.
Τα βιβλία του, για πολλά χρόνια παράμεναν στην αφάνεια ακόμα και αν είχαν αποσπάσει τις πιο σημαντικές διακρίσεις στη χώρα του.
Οι συνδέσεις του με τους Ισπανούς Θερνούδα, Γκαρθία Λόρκα και Ραφαέλ Αλμπέρτι αλλά και η απήχηση σπουδαίων ποιητών της εποχής του όπως ο Ρίλκε και ο Βερλαίν, τον έφεραν κοντά στην ευρωπαϊκή ποίηση εκείνου του καιρού.
Μελετώντας το έργο του Χιανούτσι, ο αναγνώστης διακρίνει μια σύγκρουση ανάμεσα σε δυο εξ’ ορισμού αντίθετα λογοτεχνικά ρεύματα.
Τον νεορομαντισμό και τον ρεαλισμό, που ωστόσο αργότερα κατέληξαν σε μια κοινή συνιστώσα.
ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ
Κάθε κίνηση είναι κυκλική
στην γωνία του τοίχου, εκεί
όπου τα φύλλα συρρέουν και περιστρέφονται
γύρω από τον εαυτό τους
μέσα στο ουρλιαχτό τ’ ανέμου.
Χιονισμένα τοπία
Οφείλουμε να τους πιστώσουμε
την ομορφιά και την ανάσταση
που σμίγουνε με τον χειμώνα;
Τόση είναι η δική μας γνώση• μια λεπτομέρεια
που θροΐζει στα φύλλα τα ξερά, μια θλίψη
σ’ ένα απόγευμα των ημερών μας.
ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Όταν το ανθρώπινο δράμα γίνεται αφόρητο
οι εφημερίδες
βρίθουν από πραξικοπήματα, εγκλήματα, γάμους,
εξεγέρσεις, γενικές απεργίες και τρομερούς θανάτους.
Παρόλο αυτά ποιός καθιέρωσε αυτά τα γεγονότα;
Τούτο το πρωί ο αέρας βρόντηξε τα παράθυρα.
Ένας άντρας κι ένας σκύλος διέσχισαν το δρόμο.
Η Μαρία έγειρε το κεφάλι της στις τρεις το απόγευμα.
Κανείς δεν διηγήθηκε αυτές τις αλήθειες.
Δεν υπάρχουν μικρά συμβάντα.
Στο συνεργείο της γειτονίας μου, όταν ξημέρωσε,
ένας εργάτης έβαλε μπρος μια μηχανή.
Κανείς δεν μίλησε γι αυτήν την σκοτεινή πράξη.
Αλλά από εκείνη τη στιγμή κι έπειτα
άπειρα πράγματα συνέβησαν εξαιτίας του.
Έτσι όπως κάνει η παραμικρή κίνηση των χεριών μας
προς οποιαδήποτε κατεύθυνση.
LIFO
Tapones de Punta – Buenisimo!
Ούγκο Μουχίμα.
Τρίτο βιβλίο της σειράς το βιβλίο για την ποίηση του Ούγκο Μουχίμα.
Ο Ούγκο Μουχίκα γεννήθηκε το 1942 στο Μπουένος Άιρες.
Γιος οικογένειας εργατών. Όταν ο πατέρας του έχασε την όρασή του μετά από ένα σοβαρό ατύχημα, αναγκάστηκε να γίνει κι εκείνος εργάτης στην ηλικία των δεκατριών ετών.
Στη συνέχεια έφυγε για της Η.Π.Α. με τουριστική βίζα και τριαντα-επτά δολλάρια δίχως να γνωρίζει καν αγγλικά.
Εκεί σπούδασε φιλολογία, ζωγραφική και στα τέλη της δεκαετίας του ’60 γνώρισε τον Άλεν Γκίνσμπεργκ.
Έζησε ένα διάστημα της ζωής του ως μοναχός.
Κατά το διάστημα αυτό τήρησε όρκο σιωπής για επτά χρόνια. Τότε ήταν που άρχισε να γράφει ποίηση.
Αργότερα ταξίδεψε στην Ελλάδα και επισκέφτηκε το Άγιο Όρος σε μια προσπάθεια να ακολουθήσει το δρόμο της χριστιανικής παράδοσης.
Όταν επέστρεψε στην Αργεντινή, χειροτονήθηκε ιερέας και σπούδασε Θεολογία και Ανθρωπολογία.
Τα βιβλία του κυκλοφόρησαν σε Ισπανία, Αργεντινή, Μεξικό, Χιλη και μεταφράστηκαν στα αγγλικά, βουλγάρικα, σλοβενικά, ιταλικά και γαλλικά.
ΒΡΟΧΕΣ
30
γυμνή λιτανεία
οι ώρες
και η βροχή σου από λάσπη
ανεπανάληπτη
οι πρώτες σταγόνες
και η ύστατη
αναμονή
γλυκό φτερούγισμα τα αδειανά μου χέρια
33
μαύρη πληγή
η αστραπή κόβει στα δυο
τη νύχτα
μπαστούνι τυφλού
η προσμονή *
34
στη λίμνη
μνημονεύονται τα άστρα
η γη
ανυψώνεται
λιβάνι της γης
η λέξη αφουγκράζεται
τη νύχτα και όλα ορίζονται
σ’ ένα όψιμο πουλί
LIFO
Quantic Soul Orchestra – Tropidelico
ΣΤΑΘΗΣ ΙΝΤΖΕΣ
Για την Αργεντίνικη ποίηση ρωτήσαμε τον Στάθη Ιντζέ, υπεύθυνο των εκδόσεων “Θράκα” και μεταφραστή των Αργεντίνων ποιητών.
Πως και ασχοληθήκατε με την αργεντίνικη ποίηση;
– Ήταν καθαρά θέμα αισθητικής. Στην αργεντίνικη ποίηση ανακάλυψα με μεγαλύτερη ευκολία κάποια στοιχεία που δεν βρήκα, για παράδειγμα, στην ισπανική.
Πόσα χρόνια ασχολείστε και μέ πόσους ποιητές;
– Ξεκίνησα να μελετάω το έργο αργεντινών ποιητών, μετά από μια επίσκεψη σε βιβλιοπωλείο της Μαδρίτης, όταν έπεσε στα χέρια μου μια σύγχρονη ανθολογία αργεντίνικης ποιήσης.
Έχουν περάσει δυομισυ χρόνια από τότε. Βέβαια για να αποκτήσει κάποιος μια σφαιρική άποψη για την ποίηση ενός έθνους, απαιτείται πολύς περισσότερος χρόνος και ένας «διάλογος» με τους λογοτέχνες που δραστηριοποιούνται αυτή την εποχή –τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν καταστήσει τον διάλογο αυτό πλέον εφικτό.
Σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος, για τον μελετητή, να βγάλει λανθασμένα συμπεράσματα και να αξιολογήσει ελλάσονες ποιητές ως σημαντικούς ή και το αντίστροφο, παρουσιάζοντας έτσι στον αναγνώστη μεταφράσεις μη αντιπροσωπευτικές.
Τι σας συνδέει με αυτή τη χώρα;
– Οπωσδήποτε η γλώσσα. Κάποιος που γνωρίζει ισπανικά έχει να επιλέξει ανάμεσα σε μια τεράστια ποικιλία αναγνωσμάτων. Για μένα, μετά την Ισπανία, η επόμενη ισπανόφωνη χώρα που μου ερχόταν στο μυαλό ήταν η Αργεντινή, ίσως γιατί το ελληνικό στοιχείο είναι εντονότερο σε αυτή τη χώρα από τις υπόλοιπες.
Ήταν πολλοί οι Έλληνες που μετανάστευσαν εκεί από τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και μετά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του φαινομένου είναι ο ποιητής Χοακίν Χιανούτσι – ο οποίος ακολουθεί στο δεύτερο βιβλίο της σειράς – η μητέρα του οποίου ονομαζόταν Libertad Demitropoulos (δηλαδή Ελευθερία Δημητροπούλου). Άλλη μια περίπτωση, είναι η ποιήτρια Βασιλεία Παπασταματίου (Basilia Papastamatíu), γεννημένη στο Μπουένος Άιρες από Έλληνες γονείς που μετανάστευσαν στην Αργεντινή την δεκαετία του ’30.
Τα επόμενα εκδοτικά σας σχέδια ποιά είναι;
-Όσον αφορά στη σειρά «ΑΡΓΕΝΤΙΝΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ», που εγκαινιάσαμε πρόσφατα με το πρώτο βιβλίο που κυκλοφορεί από τη ΘΡΑΚΑ, η φιλοδοξία μου είναι να την εμπλουτίζω ανά διαστήματα με ποιητές που εμπίμπτουν στα κριτήριά μου ως αναγνώστη και ταυτόχρονα θεωρούνται σημαντικοί από το αναγνωστικό κοινό της Αργεντινής.
Βέβαια, ένα εκδοτικό εγχείρημα σαν αυτό επιφέρει ένα κόστος το οποίο επωμίζεται ο μεταφραστής. Έτσι, η παραγωγή του συγκεκριμένου μεταφραστικού έργου δεν είναι μόνο συνάρτηση της μελέτης.
Η αργεντίνικη ποίηση αρέσει στους Έλληνες;
– Το πείραμα με τα ποιήματα της Πισαρνίκ αλλά και κάποιες δημοσιεύσεις που προηγήθηκαν σε διάφορα περιοδικά, δείχνουν ότι ναι, υπάρχει ενδιαφέρον και αρέσει στους Έλληνες αναγνώστες. Πρόκειται για αναγνώσματα πολύ κοντά στα δικάς μας άλλωστε.
Υπάρχουν κοινά στοιχεία ανάμεσα στους δυο λαούς;
Καταρχήν στην απουσία του έντονου ρομαντικού στοιχείου, το οποίο για παράδειγμα συναντά κάποιος στην ισπανική ποίηση (γεννιά του ’27).
Αντίθετα, από την δικιά μας γενιά του ’30 κι έπειτα, όπως στις αντίστοιχες γενιές της Αργεντινής (λογοτεχνική ομάδα του ’22 στο Μπουένος Άϊρες, γεννιά του ’37 κι έπειτα), συναντάμε:
– επιρροές από το συμβολισμό,
– τον περιορισμό του λυρικού στοιχείου στην αρχική του μορφή, δηλαδή την μεταφορά
– τον ρεαλισμό
– την εξέλιξη του υπερρεαλισμού και την εμφύσησή του στα τρέχοντα λογοτεχνικά ρεύματα
– μια κοινή αστικο-κοινωνική θεματολογία, η οποία εξηγείται από τις παρόμοιες δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι δυο λαοί κατά τον εικοστό αιώνα.
LIFO
Ondatrópica: Los Irreales Mixtape
Ο Λαϊκός ποιητής της Αργεντινής Χουάν Χέλμαν
Στις 15 Ιανουαρίου η Πρόεδρος της Αργεντινής Κριστίνα Φερνάντες Κίρσνερ κήρυξε τη χώρα σε πένθος για τρεις μέρες, μια μέρα αργότερα από το θάνατο ενός μεγάλου ποιητή και διανοούμενου στο Μεξικό, του Χουάν Χέλμαν.
Του Νικόλα Ήσυχου
Γεννημένος στις 3 Μαΐου του 1930 στο Μπουένος Άιρες, θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους ισπανόφωνους διανοούμενους και ποιητές. Γιός μεταναστών από την Ουκρανία και μεγαλωμένος στην Αργεντινή ανέδειξε τα ταλέντα του από πολύ μικρός και κατά τη διάρκεια της ζωής του απέκτησε πολλά βραβεία ποίησης, όπως το ιταλικό Mondello το 1980, το εθνικό βραβείο ποίησης της Αργεντινής το 1997, το λογοτεχνικό βραβείο ποίησης της Καραϊβικής και Λατινικής Αμερικής Χουάν Ρούλφο, καθώς και το βραβείο Ιβηροαμερικανικής ποίησης reina Sofia το 2005 και εν τέλει το βραβείο Cervantes το 2007 που θεωρείται το ανώτατο βραβείο λογοτεχνίας, ποίησης και πολιτισμού στον ισπανόφωνο κόσμο.
Από την ποιητική του συλλογή ξεχωρίζουν το Violín*, El juego en que andamos*, Velorio del solo*, Gotán, Sefiní, καθώς και τα ποιήματα για τον Σίντνευ Γουέστ, καθώς και άλλες συλλογές όπως το Fábulas*, Hechos y relaciones*. Ο Χέλμαν, επίσης, έγραψε το exilio* σε συνεργασία με τον Οσκαρ Μπάγιερ, το Hacía el Sur*, composiciones*, carta a mi madre*, País que fue será* συλλογές που του έδωσαν τα βραβεία και αποτέλεσαν ίσως τα σημαντικότερα έργα του μεγάλου ποιητή.
Παρ’ όλα αυτά, δεν έμεινε στην ιστορία μόνο ως μεγάλος λαϊκός ποιητής, αλλά και σαν μεγάλος αγωνιστής χάρη στη στάση που κράτησε στα πιο σκοτεινά χρόνια της Αργεντίνικης και Λατινοαμερικάνικης ιστορίας. Εκτός από ποιητής και δημοσιογράφος ήταν και ριζοσπάστης κομμουνιστής, γεγονός που τον οδήγησε στον αγώνα, τις φυλακίσεις και τις εξορίες από νεαρή ηλικία. Το 1954 άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος και εντάχτηκε στο ΚΚ Αργεντινής, όπου συνέχισε την πορεία του γράφοντας πολιτική ποίηση. Το 1956 μαζί με άλλους συντρόφους από το ΚΚ εξέδωσε για πρώτη φορά το ποιητικό του έργο Violin και στη συνέχεια από την δεκαετία του ’60 οι ποιητικές πρόζες του εξελίχτηκαν με αποτέλεσμα να γίνει αρκετά γνωστός και δημοφιλής στον λαό του Μπουένος Άιρες. Παράλληλα, η κουβανική επανάσταση θριάμβευε, γεγονός που τον επηρέασε πολιτικά ριζοσπαστικοποιώντας κι άλλο τις απόψεις του σε σχέση με το ΚΚΑ, το οποίο διαφωνούσε με την ανάληψη της λαϊκής εξουσίας μέσω ενός ένοπλου αγώνα. Το αποτέλεσμα ήταν η αποχώρησή του από το ΚΚΑ και το 1963 στη διάρκεια της προεδρίας του υπερσυντηριτικού Γκίντο, ο νεαρός ποιητής και κομμουνιστής φυλακίστηκε. Το γεγονός αυτό προκάλεσε πορείες αλληλεγγύης στον φυλακισμένο Χελμαν, ο οποίος σύντομα βγήκε από τη φυλακή για να συνεχίσει τον αγώνα ενάντια στις δικτατορίες που μάστιζαν τον αργεντίνικο λαό.
Το 1966-73 η Αργεντινή για άλλη μια φορά βρέθηκε υπό καθεστώς στρατιωτικής δικτατορίας με τον στρατηγό Ονγκανία. Ο ίδιος παρότι την χαρακτήρισε ως «ΑΡΓΕΝΤΙΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ» υπέβαλε σε βασανισμούς και εξορίες πολλούς αγωνιστές. Ο Χουάν Χέλμαν εκείνη την περίοδο εντάχθηκε στις ”ΕΝΟΠΛΕΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ” (Fuerzas Armadas Revolucionarias) που είχαν γκεβαρικό και περονικό προσανατολισμό και από εκεί εργάστηκε σε διάφορες εφημερίδες ως σύνδεσμος με το αντάρτικο συνεχίζοντας παράλληλα το ποιητικό του έργο. Το 1973 από τις ένοπλες επαναστατικές δυνάμεις στην επαρχία επέστρεψε στο Μπουένος Άιρες για να συνεχίσει τη δουλειά του στο περιοδικό La Opinión.
Το 1974 οι «ένοπλες επαναστατικές δυνάμεις» ενώθηκαν με τους Μοντονέρος, ένα διαφορετικό αντάρτικο σώμα με περονική κατεύθυνση, και το 1975 ο Χέλμαν διορίστηκε εκπρόσωπος Τύπου του επαναστατικού στρατού και των Μοντονέρος. Από αυτή τη θέση το αντάρτικο τον έστειλε στο εξωτερικό σε πολλές χώρες, όπως στην Ιταλία, την Γαλλία, την Νικαράγουα και την Ισπανία. Εκεί, με την ίδια ιδιότητα, κατήγγειλε τις απάνθρωπες εξαφανίσεις που λάμβαναν μέρος από το παρακράτος κατά την προεδρία της Ισαμπέλ Περόν το 1974-76.
Το 1976 έλαβε χώρα κι άλλο στρατιωτικό πραξικόπημα υπό τον στρατηγό Ραφαέλ Βιδέλα. Η τελευταία χούντα ονομάστηκε «ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ’» με τη βοήθεια των ΗΠΑ, χάρη στο ιμπεριαλιστικό σχέδιο Κόνδορ, μία ιδέα του Χένρι Kίσσινγκερ, που είχε εφαρμοστεί σε άλλες χώρες όπως η Βραζιλία, η Χιλή η Βολιβία κλπ. Στην Αργεντινή εφαρμόστηκε και η πολιτική της φυσικής εξόντωσης των αντιμαχόμενων του καθεστώτος, ένα είδος κρατικής τρομοκρατίας ή «βρώμικου πολέμου» (όπως ονομάστηκε αργότερα) που στοίχισε πάνω από 30.000 νεκρούς και ένα πόλεμο 7 χρόνων. Την ίδια περίοδο, ο Χέλμαν εργάστηκε ως μεταφραστής και δημοσιογράφος, ως πολιτικός εξόριστος στο εξωτερικό με την ιδιότητα του εκπροσώπου Τύπου των Μοντονερος. Το 1979 ο Χέλμαν, βρισκόμενος στην Ρώμη, διαφώνησε με ένα κομμάτι των Μοντονερος, εξαιτίας των διαπραγματεύσεών τους με τον ναύαρχο Εμίλιο Μασσέρα του στρατιωτικού καθεστώτος. Με ένα άρθρο του στην εφημερίδα Le Monde ο Χέλμαν κατηγόρησε τη στάση των Μοντονέρος και αφού διαγράφτηκε, καταδικάστηκε σε θάνατο σε περίπτωση επιστροφής του στην Αργεντινή και από την δικτατορία, παράλληλα με τους Μοντονέρος. Το 1976 ο γιός του Μαρσελο Αριέλ μαζί με την έγκυο γυναίκα του απήχησαν από το καθεστώς και οδηγήθηκαν σε παράνομα κέντρα κράτησης όπου θανατώθηκαν. Η νύφη του Χουάν Χέλμαν, Μαρία Κλάουδια Ιρουρέτα, πριν θανατωθεί μεταφέρθηκε στην Ουρουγουάη (Μοντεβιδέο) και αφού γέννησε την κόρη της εκτελέστηκε μαζί με ουρουγουανούς αγωνιστές. Εκείνη την περίοδο η Ουρουγουάη υπέφερε από την στρατιωτική δικτατορία του Μπορνταμπέρι, ενώ το σχέδιο Κόνδορ περιελάμβανε την παράνομη μεταφορά κρατουμένων σε διάφορες χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Σε τούτη τη σκοτεινή περίοδο, ο Χέλμαν συνέχισε να γράφει ποιήματα και συλλογές που στην ουσία εξέφραζαν την νοσταλγία, την ελπίδα και την συλλογική μνήμη του αργεντίνικου λαού. Μετά την πτώση της Βικτορίας το 1983, ο Χουάν Χέλμαν εγκαταστάθηκε στο Μεξικό όπου και συνέχισε το συγγραφικό του έργο. Η αμνηστία του δόθηκε μόλις το 1989 μαζί με τους πρώην δικτάτορες, γεγονός που τον έκανε να αρνηθεί την επιστροφή του στο Μπουένος Άιρες. Ύστερα από πολλούς αγώνες, το 2000 κατάφερε να βρει την εγγονή του την Μαρασένα, στο Μοντεβιδέο πλέον νεαρή και υιοθετημένη από μια οικογένεια αστυνομικών με το επώνυμο Ταουρίνιο. Από το Μεξικό συνέχισε να γράφει, να καυτηριάζει και να καταδικάζει την ιμπεριαλιστική επέμβαση των ΗΠΑ στην Λατινική Αμερική και ανά τον κόσμο, όπως το έκανε άλλωστε και ο Che.
O ακούραστος σύντροφος Χέλμαν άφησε αυτόν τον κόσμο στα 83 του χρόνια. Ο λαός της Αργεντινής τον αποχαιρέτησε με πόνο και δάκρυα και με την αναγνώριση που αρμόζει σε κάποιους, όταν ο λαός τους υιοθετεί σαν κομμάτι της συλλογικής μνήμης κι ας μην τον έχουν διαβάσει.
BRIGADA
Χουάν Χέλμαν, Ποιήματα
ALOUETTE
Ευλογημένο το χέρι που θα μου έβγαζε τα μάτια
για να μη βλέπω παρά μόνο εσένα.Κι αν μου κόβαν τη γλώσσα, η σιωπή της
θα τραγουδούσε γεμάτη από σένα.Κι αν μου κόβαν τα χέρια, η μνήμη τους
θα ήξερε να χαϊδέψει εσέναΚι αν μου κόβαν τα πόδια, το κενό τους
θα με έφερνε μέχρις εσένα.Κι αν μετά με σκοτώναν
ακόμη θα έμενε όλος μου ο πόνος για σένα.Επιτάφιος
Ένα πουλί ζούσε σε μένα.
Ένα άνθος ταξίδευε στο αίμα μου.
Και η καρδιά μου ένα βιολί.Αγάπησα ή δεν αγάπησα. Μα φορές
μ’ αγαπήσαν. Κι εμένα επίσης
με χαροποιούσαν η άνοιξη
τα ενωμένα χέρια, η ευτυχία.( Λέω πως του ανθρώπου του πρέπει!)
( Ενθάδε κείται ένα πουλί.
Ένα άνθος
Ένα βιολί).Πόλεις
Χτύπησε δύο το ρολόι, ο Καβάφης
έφυγε από την πόλη
για μια καλύτερη με παλμό. Οι θεοί
σκέφτονται την Ιθάκη και
δεν γνωρίζουν το παρόν
δεν βγαίνουνε στο δρόμο.
Τέλειωσε η ράθυμη περιφορά
της δέσμης των υακίνθων, η
ανησυχία για τους ωραίους έλληνες.
Οι τόποι κρύβουν το ερείπιό τους
κάτω από σύννεφα που θυμίζουν ακόμα
σώματα πλασμένα από τον Έρωτα
στην είσοδο ενός μπαρ.
Κρεβάτια ταπεινά, γράμματα
από σαπφείρινο μαβί στις συμβουλές
μίας παράστασης κενής.
Τα σβησμένα κεριά θυμίζουν
τη φλόγα τους για πρώτη φορά. Αυτός
δεν ήθελε να τα βλέπει με το δέρμα ξοδεμένο.
Αχ, Καβάφη Καβάφη ψάχνοντας
τα παράθυρα της έκπληξης, τα μέλη
μιας αγωνίας ανθισμένης.Βάθη και Μυστικά
Το ποίημα έρχεται από
πιο κάτω απ΄τη ζωή.
Οι γείτονες το ξέρουν
πως ο δημιουργός έχει όλη την ευθύνη
από ζώα που κανείς δεν είδε,
απ΄την ομίχλη που έρχεται.
Υφαίνει το κενό, τα μαθήματα
ιστορίας του έκαναν κακό,
δεν είχαν αστραπές.
Οι άνθρωποι που ουρλιάζουν κι αφήνονται
να φαγωθούν από ανθρώπους που ουρλιάζουν
του προκαλούν ντροπή. Αυτός σκάβει
το χρόνο όπως εκείνος που
διστάζει σε ξεχασμένα τέρατα.
Το χαλάζι που έπεσε στην πόλη
έχει κομμάτια του πλανήτη
που του πάγωνε την καρδιά.Αποκλίσεις
Μια λέξη οποιαδήποτε
δεν είναι μια λέξη οποιαδήποτε
δεν μοιάζει με το σώμα που την είπε,
δεν έχει χέρια, πόδια ούτε αγαπάει
σαν θνητός. Ό, τι ονομάζει
έχει θάλασσες που πάνε μακριά.
Στο σπίτι της όλοι μπορούν να μπουν
κι ο χρόνος της δεν σταματάει
σε κάθε στόμα. Προσμένει
ταξίδια στο σκοτεινό νερό που
έχει το όνομά σου.Το παιχνίδι όπου προχωράμε
Αν μου δίναν να διαλέξω, εγώ θα διάλεγα
την υγεία αυτή να ξέρω πως είμαστε πολύ άρρωστοι,
τη χάρη αυτή να προχωράμε τόσο δυστυχείς
Αν μου δίναν να διαλέξω, εγώ θα διάλεγα
την αθωότητα αυτή του να μην είμαι αθώος
την καθαρότητα αυτή όπου βαδίζω σαν ακάθαρτος
Αν μου δίναν να διαλέξω, εγώ θα διάλεγα
την αγάπη αυτή που μ’ αυτήν μισώ
την ελπίδα αυτή που τρώει ψωμιά απελπισμένα.
Εδώ συμβαίνει, κύριοι
πως παίζω με το θάνατο.Μετ. Β.Λ.
A Orillas del Magdalena. Cumbias from Discos Fuentes
Ούγκο Παντελέτι
Ούγκο Παντελέτι, Αν εν πλήρει συνειδήσει έπρεπε να επιστρέψω, μετάφραση: Στάθης Ιντζές
[1928] Ούγκο Παντελέτι
Ούγκο Παντελέτι,
Αν εν πλήρει συνειδήσει έπρεπε να επιστρέψω
για άλλη εμπειρία,
θα έψαχνα μια σπηλιά.
Τι θα έκανα με ένα
φανταχτερό αυτοκίνητο ή μ’ όλους
τους καρπούς του παραδείσου;Το να είσαι έγκλειστος, ανακαλύπτω,
είναι ένας τρόπος να ανοίγεσαι.
Πόρτα στενή,
πόρτα χωρίς κατώφλι.ΑΡΓΕΝΤΙΝΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ
LOS MITICOS DEL RITMO
Φρανσίσκο Ουρόνδο, Carlos Gardel, μετάφραση: Στέργιος Ντέρτσας
[1930-1976] Φρανσίσκο Ουρόνδο
Φρανσίσκο Ουρόνδο, Carlos Gardel
Ξένος της σιωπής στον ισοπεδωμένο κόσμο,
κατηφοριά της άκρας μελαγχολίας
και του θάρρους και της ταχύτητας του έρωτα και του φόβου.Αφεντικό της πόλης, της εύπλαστης μνήμης της
και της δίχως αισθήματα πεινασμένης χαραυγής
και της ύψιστης σύνεσης των περιπλανώμενων.Των μαζώξεων συνένοχος,
του πιοτού που μας έκανε να μιλήσουμε,
παράφρονας της νύχτας, της αυγής ήσυχος φίλος,
των θλιμμένων άρχοντας..ΑΡΓΕΝΤΙΝΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ
Cumbia Club La Maribel – EP 2013
Αλεχάντρο Νικότρα, Δέντρα, μετάφραση: Στάθης Ιντζές
[1931] Αλεχάντρο Νικότρα
Alejandro Nicotra, Δέντραμετάφραση: Στάθης ΙντέςΑλεχάντρο Νικότρα, Δέντρα
«Έγιναν πια, τα δέντρα, του χειμώνα;»
Η ερώτηση επιστρέφει,
με περισσότερο νόημα τώρα.Σαν από άλλα χείλη,
την ακούει ο άνθρωπος,
δίχως ήχο, όμοια με ένα πουλί
μακριά, πάνω στις βουνοκορφές.Είναι του χειμώνα.
Τα δέντρα την αυγή,
μετά τη γερτή εικόνα της σελήνης
που ακόμα αποχαιρετά…ΑΡΓΕΝΤΙΝΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ
La Walichera || Disco Completo
Ραούλ Γκουστάβο Αγκίρε,Τρία Ποιήματα-Μετάφραση:Στάθης Ιντζές
ΕΙΣΑΙ,ΤΩΡΑ,ΕΙΣΑΙ
Είσαι, τώρα είσαι, νοσταλγία του παρελθόντος,
απουσία της απουσίας, λήθη της λήθης.
Σε ψάχνω σε άλλα πρόσωπα·είσαι, τώρα είσαι,
εκείνο που δεν είσαι.
Πρέπει κάποια μέρα να σε βρω; Δεν υπάρχει αύριο.
Μόνο τούτ’ η νύχτα, με το βάρος
της συνέχειας.
Είμαστε παγιδευμένοι. Η αιωνιότητα εξαντλείται.
Το βέλος του χρόνου κυρτώνεται και περιστρέφεται.
Είσαι, τώρα είσαι, ένα με το τίποτα.
Η σπηλιά
Μέσα στη σπηλιά μου νιώθω καλά.
Εκεί μέσα όλα είναι δυνατά.
Άρχων πιο ισχυρός από αυτό το μοναχικό το ον δεν υπάρχει.
Το μόνο εμπόδιο, η αίσθησις αυτή η βεβαίαότι κάτι το σημαντικό συμβαίνει κάπου σε κάποιο άλλο μέρος.
Το χαράκωμα του Ρήνου
Εγώ, ο Μάρτιν Χάιντεγκερ, ο φιλόσοφος που στοχάστηκε το Αστόχαστο και ανήγγειλε το θάνατο τού Όντος*εξαιτίας της επιστήμης και της λήθης, ανακηρύχθηκα από τους ομοίους μου “κατ’ εξοχήν αχρείαστο άτομο”
και στάλθηκα να σκάψω το χαράκωμα κατά μήκος του Ρήνου.
Κάτω από τα πόδια μου απλώνεται η σεβάσμια γη.
Πέφτει το μπλε λυκόφως του Γκέοργκ Τρακλ. Κρυώνω.
Και στο διπλανό δάσος ηχεί ξανά, σκοτεινό, το γέλιο του ηλίθιου που παρακολουθούσε τις διαλέξεις μου.
1980
*Από την μελέτη του “Είναι και χρόνος”(το σημαντικότερο βιβλίο του Γερμανού φιλοσόφου) προκύπτει η γνώση πως η ζωή είναι περιορισμένη με μόνη τη βεβαιότητα του θανάτου
και πως ο σύγχρονος άνθρωπος καλείται να ζήσει πλέον σε έναν κόσμο που καθορίζεται από τις αποφάσεις του καθενός ξεχωριστά,
δίχως την προστασία του Θεού που σε παλιότερες εποχές εθεωρείτο δεδομένη.
ΘΡΑΚΑ
Miss Bolivia – MIAU
Ανθολογία Αργεντίνικης Ποίησης 20ου αιώνα
Μεταφράζει ο Στάθης Ιντζές
Η πληθώρα της ποιητικής παραγωγής στην Αργεντινή κατά τον 20ο αιώνα υποδηλώνει μια χώρα άρρηκτα δεμένη με τον ποιητικό λόγο. Άλλωστε ως χώρα είναι από καταβολής της ταυτισμένη με την ποίηση καθώς η ονομασία της συναντάται για πρώτη φορά σε ποίημα που δημοσιεύθηκε το 1602 από τον Ισπανό Martín del Barco Centenera στο οποίο περιγράφονται τα χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής όπως επίσης και η ίδρυση της πόλης και πρωτεύουσας της χώρας Μπουένος Άιρες.
Το κυρίαρχο λογοτεχνικό ρεύμα κατά την εποχή εκείνη, ο Μοντερνισμός, υπήρξε η κύρια τάση έκφρασης κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων του αιώνα στην Αργεντινή. Σε γενικές γραμμές ένας ποιητής εκείνη την εποχή καλούταν να αντιμετωπίσει κάποια εμπόδια όπως για παράδειγμα, το πώς να γράψει κάτι που να κάνει αίσθηση μετά τον ολοένα παρακμάζοντα και τετριμμένο μοντερνισμό. Επίσης πώς να το κάνει αυτό μετά την λαμπρή παρουσία του Leopoldo Lugones, που υπήρξε πρωτοπόρος του κινήματος στην Αργεντινή μέχρι το 1938 όταν έβαλε ο ίδιος τέλος στη ζωή του κάτω από συνθήκες που μέχρι και σήμερα αφήνουν ερωτηματικά. Και τέλος πώς ήταν δυνατό να εκφραστεί κάποιος ελεύθερα μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1976, τη δικτατορία, τη λογοκρισία και τις εξορίες που ακολούθησαν.
Όπως όμως έχει καταγράψει η ιστορία, έχει συμβεί άλλωστε και στη χώρα μας, σε τέτοιες αντίξοες συνθήκες είναι που ανθίζει ο ποιητικός λόγος και η απόδειξη είναι μια μεγάλη γενιά Αργεντινών ποιητών, μερικοί από τους οποίους παρουσιάζονται παρακάτω.
Στάθης Ιντζές
Η ΣΠΗΛΙΑ (Raul Gustavo Aguirre)Μέσα στη σπηλιά μου νιώθω καλά.
Εκεί μέσα όλα είναι δυνατά.
Άρχων πιο ισχυρός
Από αυτό το μοναχικό το ον δεν υπάρχει.Το μόνο εμπόδιο,
η αίσθησις αυτή η βεβαία
ότι κάτι το σημαντικό
συμβαίνει κάπου σε κάποιο άλλο μέρος.ΡΑΝΤΑΡ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ (Alfredo Veiravé)
Και καμία φορά, όχι πάντοτε, κατευθυνόμενο
από το ραντάρ το ποίημα προσγειώνεται
στην πίστα, στα τυφλά,
(εν μέσω αστραπών)
λικνίζεται κάτω από τη βροχή, και μόλις
σταματούν οι κινητήρες, κατεβαίνουν απ’ αυτό
επιβάτες ανακουφισμένοι από το φόβο του θανάτου•
οι λέξειςΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ (Alejandra Pizarnik)
Στιγμή όπου η χλόη ανυψώνεται
στη μνήμη του αλόγου.
Ο άνεμος εκφέρει λόγο λιτό
προς τιμήν των πασχαλιών,
και κάποιος εισέρχεται στο θάνατο
με μάτια ανοιχτά
όπως η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων.ΕΡΥΘΡΑΙΑ (Néstor Perlongher)
Το έτος 1941
στην Ερυθραία
στη ρωγμή του αιώνα
η Βιργινία κι εγώ μιλούσαμε για ένα αγόρι
που γνώριζε τη γλώσσα των λουλουδιών
ανάμεσα σε σύννεφα από κουνούπια
υπό μια ζέστη αποπνικτική.
Και οι δυο πιστεύαμε σθεναρά στα χάδια και στα
μπαομπάμπ
και δεν είχαμε σχέση καμία με τον πόλεμο εκείνο
Αλλά μόλις φτάσαμε στη Νέα Υόρκη
η Βιργινία αγόρασε ένα καπέλο
εγώ μια μοτοσικλέτα
και το αγόρι για το οποίο μιλούσαμε, δεν ξέρω πώς,
ξέχασε τη γλώσσα των λουλουδιών.ΕΝΑΣ ΗΛΙΟΣ (Edgar Bayley)
Δεν υπάρχουν ολοστρόγγυλα πορτοκάλια,
μια μέρα αψεγάδιαστη
Υπάρχει ένας ήλιος γι αυτούς που έχουν πολεμήσει
τις σκιές
χωρίς να τα παρατήσουνε ποτέ
νύχτα
μέρα
στις όχθες της λίμνης
κάτω απ’ την ιτιά και τη συκομουριά
ανάμεσα στα βράχια και τις ανεμώνες
Γι αυτούς υπάρχει – θα υπάρξει – ένας ήλιος
γιατί έχουνε πολεμήσει τις σκιές
ενάντια στο ίδιο τους το σκότος
το θαμπό τους φως
την ανεπιθύμητη οκνηρία
Γι αυτούς
ναι
θα υπάρξει ένας ήλιος
αλλά δεν υπάρχει
δεν θα υπάρξει ποτέ μια μέρα αξεγάδιαστη
ένα ολοστρόγγυλο πορτοκάλι.10 (Roberto Juarroz)
Οι αποστάσεις δεν μετρώνται το ίδιο
τη μέρα και τη νύχτα.
Μερικές φορές πρέπει να περιμένεις τη νύχτα
για να μικρύνει μια απόσταση.
Μερικές φορές πρέπει να περιμένεις τη μέρα.Κατά τα άλλα
το σκοτάδι ή το φως
υφαίνουν με τέτοιο τρόπο
το χώρο και τις διαστάσεις του σε ορισμένες περιπτώσεις,
που οι αξίες αντιστρέφονται•
το μακρύ γίνεται κοντό
το κοντό γίνεται μακρύ.
Και επιπλέον ισχύει ότι•
η νύχτα και η μέρα
δεν γεμίζουν εξίσου το χώρο,
ούτε κατά διάνοια
δεν μετρώνται το ίδιο
οι γεμάτες αποστάσεις
και οι αποστάσεις οι άδειες.Ούτε μετρώνται το ίδιο
οι αποστάσεις ανάμεσα σε πράγματα μεγάλα
κι οι αποστάσεις ανάμεσα σε πράγματα μικρά.Σημείωση: Τα παραπάνω ποιήματα αποτελούν μέρος της υπό έκδοση Ανθολογίας Αργεντίνικης Ποίησης 20ου αιώνα.
ΒΑΚΧΙΚΟΝ
La Cresta de la Olga – La cosecha del Túyu
Hugo Mujica
«Ποίηση σημαίνει να κάνεις τη σιωπή να ακούγεται»
Της Ελένης Γαλάνη
Φωτογραφίες: Ελένη ΓαλάνηΚυριακή, 24 Μαΐου 2015. Στο Μπουένος Άιρες γιορτάζουν τα διακόσια πέντε χρόνια ανεξαρτησίας της Αργεντινής από την Ισπανία με τριήμερο εκδηλώσεων και οι προετοιμασίες για την ομιλία της προέδρου Christina de Kirchner την επόμενη μέρα στην ιστορική Plaza de Mayo κορυφώνονται. Η Λεωφόρος της 9ης Ιουλίου που οδηγεί στην μεγάλη πλατεία είναι γεμάτη πούλμαν και ανθρώπους – κάποιοι κρατούν σημαίες.
Το ραντεβού με τον Hugo Mujica είναι στο σπίτι του στην οδό Libertad, που όπως μου έγραψε στο μέιλ «είναι κοντά στο ξενοδοχείο σας, μόνο δέκα τετράγωνα μακριά». Οι δρόμοι είναι μεγάλοι και ευθείς στο Μπουένος Άιρες (τόσο μεγάλοι που τα νούμερα των σπιτιών είναι τετραψήφια) και τέμνονται σε απόλυτη συμμετρία. Οι αποστάσεις μετριούνται σε τετράγωνα, η ρυμοτομία θυμίζει το Μανχάταν.
Με περιμένει στο γραφείο ενός ψηλοτάβανου δωματίου που είναι γεμάτο βιβλία. Η βιβλιοθήκη καλύπτει ολόκληρη τη μεγάλη πλευρά του τοίχου μέχρι ψηλά στο ταβάνι – χρειάζεται σκάλα για να φτάσει κανείς στα ψηλότερα ράφια. Παρατηρώ τις ράχες των βιβλίων, υπάρχουν πολλές δερματόδετες εκδόσεις. Όλα είναι τακτοποιημένα στην εντέλεια, ο φωτισμός είναι χαμηλός, δεν υπάρχει κεντρικό φως, μόνο κάποια φωτιστικά δαπέδου, το δωμάτιο είναι σχεδόν σκοτεινό.
Στεκόμουν θυμάμαι, μπροστά σε ένα παράθυρο και ξεκίνησα να γράφω σε ένα χαρτί αυτό που έβλεπα. Δεν είχα γράψει ποτέ τίποτα μέχρι τότε. Ένιωσα ότι δημιουργήθηκε κάτι εκείνη τη στιγμή, κάτι που ήταν ποίηση.
Ήσασταν ζωγράφος προτού γίνετε ποιητής;
Ναι. Συνηθίζω να λέω πως γεννήθηκα τρεις φορές: η πρώτη φορά ήταν εδώ στην Αργεντινή, όπου μου δόθηκε το δώρο της ζωής και μια γλώσσα, τα ισπανικά. Μετά, στα δεκαενιά μου, ταξίδεψα στην Αμερική αναζητώντας την ελευθερία. Είχα 37 δολάρια στην τσέπη. Στη Νέα Υόρκη, χρειάστηκε να δημιουργήσω τη ζωή μου από την αρχή και να μάθω μια άλλη γλώσσα, γιατί δεν ήξερα λέξη αγγλικά. Τρίτη φορά, ως μοναχός, πρώτα στις ΗΠΑ και ύστερα στη Γαλλία, μου δόθηκε μια καινούρια γλώσσα, η γλώσσα της σιωπής. Μετά από τρία χρόνια στο μοναστήρι, την περίοδο που είχα δώσει όρκο σιωπής ξεκίνησα να γράφω ποίηση. Στεκόμουν, θυμάμαι, μπροστά σε ένα παράθυρο και ξεκίνησα να γράφω σε ένα χαρτί αυτό που έβλεπα. Δεν είχα γράψει ποτέ τίποτα μέχρι τότε. Ένιωσα ότι δημιουργήθηκε κάτι εκείνη τη στιγμή, κάτι που ήταν ποίηση.
Πώς είναι όταν κάποιος δίνει όρκο σιωπής;
Η σιωπή σε οδηγεί στο να μάθεις να ακούς. Ποίηση σημαίνει να κάνεις τη σιωπή να ακούγεται εκεί που οι λέξεις γεννιούνται, να δίνεις ζωή στην σιωπή που γεννάνε οι λέξεις.
«Κύριε Ελέησον (Kyrie Eleison)» και «Κένωσις (Kénosis)», από τις εκδόσεις Troquel-Estaciones (1991 και 1992 αντίστοιχα) είναι τα ονόματα δύο βιβλίων σας – οι λέξεις είναι ελληνικές. Μιλάτε ελληνικά;
Όχι. Οι γνώσεις μου για την ελληνική γλώσσα σταματούν εδώ. Επισκέφτηκα την Ελλάδα πριν από πολλά χρόνια, το 1979. Ταξίδευα στην Τουρκία τότε και από την Τουρκία πέρασα στην Θεσσαλονίκη και από εκεί στην Αθωνική πολιτεία. Είχα διαβάσει ελληνική φιλοσοφία. Όταν κάποιος ταξιδεύει σε έναν τόπο ως τουρίστας γνωρίζει περισσότερο το παρελθόν του τόπου, παρά το παρόν του.
Κατά καιρούς τα πράγματα καλυτερεύουν λίγο και μετά πάλι βυθιζόμαστε. Αλλά κάθε φορά είναι πιο δύσκολη η ανάκαμψη και για όλο και λιγότερους ανθρώπους.
Ναι, έχουν αλλάξει πολλά. Ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση. Πιστεύετε πως υπάρχουν ομοιότητες με την κατάσταση εδώ στην Αργεντινή;
Δε νομίζω. Για εμάς η οικονομική κρίση δεν είναι κάτι καινούριο, έχουμε συνηθίσει. Έχουμε μία κρίση κάθε έξι με επτά χρόνια εδώ, κάθε που ολοκληρώνεται ένας κύκλος, μια κυβέρνηση, έχουμε εκλογές, και πάλι από την αρχή. Τον Οκτώβριο θα έχουμε ξανά εκλογές, όλα δείχνουν πως θα χάσει η κυβέρνηση. Πριν από την οικονομική κρίση είχαμε τα πραξικοπήματα. Μετά, με τη δημοκρατία, η κρίση επανέρχεται κάθε επτά χρόνια. Κατά καιρούς τα πράγματα καλυτερεύουν λίγο και μετά πάλι βυθιζόμαστε. Αλλά κάθε φορά είναι πιο δύσκολη η ανάκαμψη και για όλο και λιγότερους ανθρώπους.
Ποιος ευθύνεται γι’ αυτό;
Εμείς ψηφίζουμε την κυβέρνηση. Αλλά ειλικρινά δεν ξέρω. Οι Αργεντινοί είμαστε φυσιολογικοί άνθρωποι, έξυπνοι, δημουργικοί, έχουμε καλή μόρφωση και έναν πολιτισμό. Όπως φαίνεται, όμως, αδυνατούμε να δημιουργήσουμε μια σωστή ιστορία. Μια φυσιολογική ιστορία με συνέπεια και σταθερότητα.
Το 2013 κυκλοφόρησε η συλλεκτική έκδοση Del Crear e lo Creado, Poesia Completa, 1983-2011, που περιέχει ποιήματα από δέκα ποιητικά βιβλία σας. Η ελληνική έκδοση Ποιήματα από τις εκδόσεις Θράκα σε μετάφραση του Στάθη Ιντζέ εκδόθηκε πρόσφατα (2015) και περιλαμβάνει ποιήματα από όλη την πορεία σας.
Ναι, υπάρχει και η συλλογική έκδοση Poesia Completa 1983-2004 που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Seix Barral το 2005 και έχει κάνει ως τώρα έξι εκδόσεις. Το βιβλίο στο οποίο αναφέρεστε με τα άπαντα κυκλοφόρησε το 2013 από τις εκδόσεις Vaso Roto – και είναι ένας από τους τρεις τόμους που εκδόθηκαν από τον συγκεκριμένο εκδοτικό και περιλαμβάνουν το σύνολο του έργου μου, ποιήματα, δοκίμια και μικρά κείμενα (έναν τόμο για το κάθε θέμα). Η ελληνική έκδοση Ποιήματα που κυκλοφόρησε πρόσφατα (2015) από τις εκδόσεις Θράκα στην Ελλάδα περιλαμβάνει επιλογή από ποιήματα και από τα δώδεκα ποιητικά βιβλία μου (περιλαμβάνει δηλαδή και ποιήματα από τα δύο τελευταία βιβλία) – σαν ανθολογία.
Στην Ελλάδα εκδίδονται πολλά ποιητικά βιβλία παρά την κρίση. Συμβαίνει το ίδιο κι εδώ στην Αργεντινή;
Εκδίδονται κι εδώ πολλά βιβλία. Πολλοί ποιητές, ιδιαίτερα νέοι, χρηματοδοτούν οι ίδιοι τις εκδόσεις τους, ή προαγοράζουν έναν αριθμό αντιτύπων. Είναι μεγάλο το ποσοστό των αυτοεκδόσεων στους μικρούς εκδοτικούς οίκους, αγγίζει το 95%. Το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι δεν εξασφαλίζουν τουλάχιστον στους συγγραφείς μια καλή διανομή στα βιβλιοπωλεία. Είναι λίγοι οι καλοί εκδοτικοί και δύσκολα έχει πρόσβαση κάποιος σε αυτούς – συνήθως μετά θάνατον.
Αυτό οφείλεται στην κρίση;
Δεν θα το έλεγα. Δεν ήταν πολύ διαφορετικά τα πράγματα στο παρελθόν. Με την κρίση προστέθηκαν επιπλέον κριτήρια, τα κριτήρια της αγοράς. Υπάρχει περισσότερη πίεση για μεγάλες πωλήσεις και καλλιεργείται η αίσθηση ότι «όλα είναι για όλους».
Το κράτος βοηθάει;
Δεν υπάρχουν σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία στην Αργεντινή, και για τα υπάρχοντα βραβεία η χρηματική ανταμοιβή για τον συγγραφέα είναι μικρή. Το μεγαλύτερο βραβείο είναι το National Prize (Premio Nacional de Literatura) με το οποίο ο νικητής εξασφαλίζει ένα ποσό κάθε μήνα, ένα είδος μηνιαίου επιδόματος, κάτι σαν σύνταξη. Σε γενικές γραμμές, ο βιοπορισμός από την γραφή είναι δύσκολος για τον συγγραφέα και αδύνατος για τον ποιητή. Αλλά πάλι, η ποίηση δεν υπήρξε ποτέ ιδιαίτερα δημοφιλής, ήταν στο περιθώριο.
Πολλοί γράφουν. Πολλοί θα χαθούν. Τα πράγματα αλλάζουν. Υπάρχει διαρκής εξέλιξη. Μέχρι να δημιουργήσουμε μια εικόνα για το παρόν έχει ήδη γίνει παρελθόν.
Πώς κρίνετε τη νέα γενιά ποιητών στην Αργεντινή;
Δύσκολο να κρίνει κανείς. Υπάρχουν διαφορετικές ομάδες με διαφορετική αισθητική. Πολλοί γράφουν. Πολλοί θα χαθούν. Τα πράγματα αλλάζουν. Υπάρχει διαρκής εξέλιξη. Μέχρι να δημιουργήσουμε μια εικόνα για το παρόν, έχει ήδη γίνει παρελθόν. Το ίντερνετ έφερε επανάσταση στη γλώσσα και στην γραφή. Τα δεδομένα αλλάζουν με ραγδαία ταχύτητα.
Μιλήστε μας για τις επιρροές σας. Έχετε γράψει βιβλία και δοκίμια για τον Georg Trakl, τον Heidegger, τον Paul Celan. Σας έχει επηρεάσει η γερμανική λογοτεχνία;
Σε μεγάλο βαθμό. Η λογοτεχνία όμως είναι ένα πεδίο όπου οι γνώσεις μου είναι περιορισμένες. Η μεγαλύτερή μου επιρροή για την ποίηση είναι η μουσική. Εμπνέομαι κυρίως ακούγοντας μουσική. Μετά ακολουθεί η ζωγραφική, ο Giorgio Morandi για παράδειγμα (μου δείχνει ένα βιβλίο με φωτογραφίες έργων του Giorgio Morandi), θα ήθελα να γράφω ποίηση όπως ο Morandi ζωγραφίζει. Αγαπώ επίσης τον κινηματογράφο και το θέατρο. Κάθε μήνα διαβάζω περίπου έξι βιβλία –κυρίως ποίηση και δοκίμια– ενώ βλέπω κατά προσέγγιση δεκαέξι ταινίες, και θα πάω περίπου έξι φορές στο θέατρο. Θα έλεγα ότι με ενδιαφέρει η δημιουργικότητα εν γένει. Είναι η εμμονή μου. Η μαγική στιγμή που κάτι γεννιέται, την αναζητώ και αλλού, όχι μόνο στην λογοτεχνία.
Για την ποίηση, όμως, που με ρωτάτε, πράγματι αγαπώ τον Georg Trakl, τον Hölderlin όπως και άλλους όπως τον René Char… Από Έλληνες μου αρέσει ο Γιώργος Σεφέρης. Επίσης εκτιμώ πολύ τον Giuseppe Ungaretti.
Ξέρετε άλλους Έλληνες ποιητές;
Έχω εδώ ένα μικρό τετράδιο όπου έχω σημειώσει τα δεκαπέντε αγαπημένα μου ποιήματα. Μέσα σε αυτά υπάρχει ένα ποίημα μιας Ελληνίδας ποιήτριας που αγαπώ ιδιαίτερα. Το ποίημα λέγεται «Το τέλος του σπιτιού», το όνομα της ποιήτριας είναι (ψάχνει το ποίημα μέσα στο τετράδιο)… Ελένη Βακαλό.
Γνωρίζατε τον Ernesto Sabato ο οποίος έχει εκφραστεί εγκωμιαστικά για την ποίησή σας και είχατε φιλική σχέση με τον Allen Ginsberg. Σας επηρέασαν;
Ναι, ιδιαίτερα o Ginsberg με επηρέασε, μου άλλαξε τη ζωή. Με σύστησε στον Ινδό γκουρού που ακολουθώντας τον οδηγήθηκα στο μοναστήρι, σ’ ένα κομβικό σημείο στη ζωή μου. Επίσης, γνώριζα τον Ernesto Cardenal ο οποίος διετέλεσε και υπουργός πολιτισμού με τους Σαντινίστας. Από λατινοαμερικάνους ποιητές μου αρέσει ο Rafael Cadenas από την Βενεζουέλα. Μου αρέσουν και κάποιοι βορειοαμερικανοί, όπως για παράδειγμα ο Wallace Stevens. Όμως, όπως είπα, οι επιρροές μου προέρχονται κυρίως από άλλα κανάλια, από τη ζωγραφική ιδιαίτερα – ο Morandi, για παράδειγμα, όταν πρωτοείδα πίνακές του αποφάσισα να ταξιδέψω στην Ιταλία μόνο για να δω τα έργα του από κοντά. Θα ήθελα να ζω όπως ο Morandi ζωγραφίζει.
Οι φίλοι μου και οι παρέες μου είναι οι περισσότερες έξω από τον λογοτεχνικό χώρο. Καλλιτέχνες, ηθοποιοί, ζωγράφοι… Όταν κάποιος κάνει παρέα με ανθρώπους από τον λογοτεχνικό χώρο καταλήγει να ασχολείται με κουτσομπολιά περισσότερο, ενώ αυτό δεν συμβαίνει με ανθρώπους από άλλους χώρους όπου δεν υπάρχει ο ανταγωνισμός και οι συζητήσεις είναι πιο ουσιαστικές: με τους ζωγράφους θα μιλήσεις για τη ζωγραφική, με τους ηθοποιούς για το θέατρο κοκ.
Η ομορφιά της τελειότητας δεν είναι ορατή. Ορατό είναι μόνο ό,τι ξεφεύγει από την τελειότητα.
Γράφετε κυρίως ολιγόστιχα ποιήματα όπου χρησιμοποιείτε με πολλή προσοχή την κάθε λέξη. Η ποίησή σας μου θυμίζει έναν στίχο του Σεφέρη: «Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη».
Θα ήθελα να γράψω ένα ποίημα που όταν θα το διαβάζω δυνατά δεν θα ακούγεται τίποτα παρά μόνο η σιωπή. Η ομορφιά της τελειότητας δεν είναι ορατή. Ορατό είναι μόνο ό,τι ξεφεύγει από την τελειότητα. Όταν διαβάζω ένα ποίημα, για παράδειγμα, και τελειώνοντας την απαγγελία μου κανείς δεν χειροκροτάει νιώθω τη δύναμη που έχει το ποίημα να δημιουργεί σιωπή.
Ποίηση είναι κάτι άλλο από το ποίημα. Το ποίημα είναι μια εκδήλωση της ποίησης. Συμβαίνει μέσα στην ποίηση, και θα έπρεπε να μας φέρνει πίσω σε αυτή. Σημασία έχει η δημιουργία. Έχω ανάγκη τη δημιουργία και το γράψιμο όπως έχω ανάγκη την τροφή. Η δημιουργία είναι το πιο κοντινό σημείο που μπορεί να φτάσει κανείς στο μυστήριο της ζωής. Στην κατανόηση του μυστηρίου που είναι ο καθένας μας. Γιατί προτού υπάρξουμε δεν υπήρχε τίποτα. Και αυτό είναι η δημιουργία: γεννιέται κάτι από το μηδέν. Όλοι βέβαια, θα θέλαμε να ξέρουμε γιατί είμαστε εδώ και γιατί αύριο δεν θα είμαστε. Η ύπαρξη όμως, η ζωή, από μόνη της, είναι εξαιρετικά πολύτιμη. Και νομίζω ότι η ποίησή μου αγγίζει αυτό ακριβώς το σημείο όπου η ζωή είναι γυμνή, απλή και πολύτιμη. Γι’ αυτό και έχει αγγίξει πολλούς ανθρώπους η ποίησή μου, γιατί όλοι είμαστε ίδιοι, είμαστε γυμνοί.
Σε εκείνο το πνευματικό ταξίδι σας στο μοναστήρι βρήκατε απαντήσεις στα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα;
Δεν πιστεύω στις απαντήσεις. Είναι κι αυτές ένας τρόπος άσκησης ελέγχου. Εξηγώ σημαίνει ελέγχω. Καταλαβαίνω κάτι σημαίνει το βάζω μέσα στο μυαλό μου, η ύπαρξη όμως (η λέξη στα αγγλικά είναι ex – istence), είναι κάτι έξω από το μυαλό (ex σημαίνει έξω). Με ενδιαφέρει περισσότερο η αποδοχή, να μπορώ να αποδέχομαι.
Όσο πλησιάζει κανείς στον θάνατο ο έλεγχος χάνεται. Κάτι που δεν ξέρεις τι είναι, θα αποκτήσει εξουσία επάνω σου. Θάνατος είναι η απώλεια του ελέγχου.
Μεγαλώνοντας έχουμε την αίσθηση ότι αποκτάμε τον έλεγχο;
Αντίθετα. Όσο πλησιάζει κανείς στον θάνατο ο έλεγχος χάνεται. Κάτι που δεν ξέρεις τι είναι, θα αποκτήσει εξουσία επάνω σου. Θάνατος είναι η απώλεια του ελέγχου. Όταν ήμουν στο μοναστήρι πίστευα ότι με το διάβασμα θα φτάσω στη γνώση. Μου είπαν «από τις 2 μέχρι τις 6 θα πας στο δάσος. Μην κάνεις τίποτα, μην διαβάσεις, μην προσευχηθείς, γιατί όταν προσεύχεσαι παράγεις κάτι, μόνο να υπάρχεις». Ύπαρξη, όχι πράξη.
Το καταφέρνετε αυτό;
Ανήκω στη γενιά του ’60, την γενιά των χίπις. Κάποια στιγμή στην ζωή μου χρειάστηκε να επιλέξω ανάμεσα σε τρεις δρόμους: ο ένας ήταν να επιστρέψω στο σύστημα, που δεν ανήκα εκεί. Ο δεύτερος δρόμος ήταν να πεθάνω μέσα σε κάποιο ψυχιατρείο ή σε κάποιο νοσοκομείο από ναρκωτικά, όπως πολλοί φίλοι μου πέθαναν από τα ναρκωτικά ή από ασθένειες που προκλήθηκαν από καταχρήσεις. Ο τρίτος δρόμος ήταν ο μυστικισμός. Αυτόν τον δρόμο πήρα.
Θα θέλατε να πείτε κάτι στους Έλληνες αναγνώστες σας;
Να μην χάνουν την επαφή τους με τη δημιουργία. Όλοι έχουμε μια πνευματική και δημιουργική πλευρά. Οι καλλιτέχνες και οι ποιητές κάνουμε αυτή την πλευρά μας επάγγελμα, κάνουμε τη δημιουργικότητα επάγγελμα, αλλά η δημιουργικότητα υπάρχει στον καθένα. Η ζωή η ίδια είναι δημιουργία, όλοι δημιουργούμε με τον τρόπο μας κάτι, είτε αυτό είναι μια σαλάτα, ένα μωρό ή οτιδήποτε άλλο. Γράφω ένα βιβλίο τώρα που αναφέρεται στον Έλληνα θεό Διόνυσο. Ο τίτλος θα είναι «Διόνυσος ο έρωτας της δημιουργίας». Για μένα ο Διόνυσος συμβολίζει ακριβώς την δημιουργία. Ζωή σημαίνει δημιουργία.
Και οι θρησκείες τι σχέση έχουν με όλα αυτά;
Οι περισσότερες θρησκείες πιστεύουν ότι έχουν τις απαντήσεις. Όταν όμως ξέρεις, ή πιστεύεις ότι ξέρεις, περιορίζεσαι και περιορίζεις. Σταματά η δημιουργικότητα.
Και η ποίηση; Υπάρχει κακή ποίηση;
Δεν υπάρχει κακή ποίηση. Υπάρχει ποίηση και οτιδήποτε άλλο δεν είναι ποίηση. Το κριτήριο είναι αυτό που λες να υπάρχει μέσα σε αυτό που γράφεις. Κάποιες φορές μπορεί να διαβάσεις ένα βιβλίο που θεωρείται καλό αλλά αυτό που ονοματίζει το βιβλίο δεν υπάρχει μέσα στο βιβλίο. Αν για παράδειγμα γράψεις ένα βιβλίο για τον Διόνυσο, ο Διόνυσος πρέπει να είναι μέσα στο βιβλίο. Το ίδιο ισχύει και για μια ιδέα, ένα δέντρο, ένα τριαντάφυλλο, αν γράφεις γι’ αυτά πρέπει να υπάρχουν μέσα στο βιβλίο. Να τα έχεις φέρει στη ζωή και να ζουν μέσα στο βιβλίο σου.
Ζωγραφίζετε ακόμα;
Όχι πια. Σταμάτησα τη ζωγραφική πριν μπω στο μοναστήρι. Εκφράζομαι μέσα από τη γραφή και μέσα από τη ζωή.
Ταξιδέψατε πολύ. Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας μια ιστορία;
Θυμάμαι όταν ήρθα στην Ελλάδα είχα πάει στην Ουρανούπολη για να πάρω το πλοίο για το Άγιο Όρος. Βγήκα από το λεωφορείο –θα πρέπει να ήμουν ο μοναδικός ξένος επιβάτης εκείνη την ημέρα– και με υποδέχτηκε μια γυναίκα ντυμένη στα μαύρα. Μου είπε «Κύριε (Mister)» και μου έκανε νόημα να την ακολουθήσω. Με οδήγησε, θυμάμαι, σε ένα δωμάτιο, μου έδειξε παλιές φωτογραφίες γυναικών και μετά μου έδειξε ένα κρεβάτι, υποψιάζομαι ότι ήθελε να μου νοικιάσει το δωμάτιο. Δεν ανταλλάξαμε λέξη με αυτή τη γυναίκα στα γαλλικά, στα αγγλικά ή σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα αλλά θυμάμαι καθαρά την συνάντησή μας και θυμάμαι ότι κοίταξα το νερό στην παραλία και τα βότσαλα και σκέφτηκα «εδώ είναι ένας ωραίος τόπος για να πεθάνει κανείς».
Ξέρετε πως Ουρανούπολη σημαίνει «πόλη του ουρανού»;
Αλήθεια; Δεν το ήξερα (γελάει).
Φεύγοντας προσπάθησα να θυμηθώ το ποίημα της Ελένης Βακαλό που του άρεσε, δεν τα κατάφερα, και το αναζήτησα λίγο αργότερα στο ξενοδοχείο: “Μια μέρα ο μεγάλος μου γιος είπε / “το βράδυ δε θα γυρίσω σπίτι νωρίς” //Έβαλα τα μικρά να κοιμηθούνε και τότε θαρρώ πως κοίταξα το σπίτι μας / για πρώτη φορά // Ήταν παλιό / και το χειμώνα θα έσταζε με τις βροχές”.
ΠΟΛΙΤΕΙΑ
altos colombianos – lo mejor – t6
Recent Comments